In oktober 2022 vond de afdeling archeologie van de gemeente Den Haag leeuwenbotten op het Buitenhof. Het zijn de oudste resten van leeuwen die in Nederland zijn gevonden. De leeuwen waren een relatiegeschenk van het hertogdom Gelre. Ook eerdere opgravingen op het Binnen- en Buitenhof laten de royale levensstijl van de graven van Holland zien.
Door Marchien den Hertog
Afbeeldingen: afdeling Archeologie, Den Haag
Jagen
Op het Buitenhof bevinden zich de praktische gebouwen van het hof: de stallen, een smidse, het vlees- en slachthuis, een plek voor de jachthonden en zelfs hokken voor leeuwen, apen en een dromedaris. Bij de Gevangenpoort zijn de resten van een valkhuis gevonden. Jagen is een privilege van de adel, de jacht met een valk is nog prestigieuzer. De roofvogels kunnen grote vogels als reiger, kwak en roerdomp in de lucht uit hun evenwicht slaan waardoor deze naar beneden vallen. Dit zijn een belletje om de valk te kunnen volgen en bevestigingsmateriaal voor de riem waarmee de vogel wordt vastgehouden.
Schaatsen
Uit grafelijke rekeningen blijkt dat de zoon van graaf Albrecht van Beieren in 1392-’93 drie paar schaatsen uit Amsterdam heeft besteld. En inderdaad is er in de Hofvijver een prikschaats gevonden uit de tweede helft van de veertiende eeuw. Het is een houten schaats met een ijzer – met de punt zet je af – en gaten voor leren riemen. Oudere en goedkopere schaatsen zijn gemaakt van geslepen botten, waarop je alleen kunt glijden. De grafelijke familie speelt kolf op het ijs; een soort vroege vorm van ijshockey.
Spelen
Kleine graafjes en gravinnetjes – en de andere kinderen op het Binnenhof – spelen met heus speelgoed. Zo zijn er bikkels gevonden van bot en metaal. In de Hofgracht lag een loden zoemschijf met een gekartelde rand. Ook wel snorrebotten genoemd kun je die met hulp van een touwtje laten draaien om geluid te maken. Binnen spelen de kinderen met dit miniserviesje of tinnen soldaatjes.
Naaien
Kleren worden vastgemaakt met haken en knopen, waarbij een mooie knoop ook een versiering is. Ze zijn vrij makkelijk te verliezen en wellicht daarom zijn er bij opgravingen op het Binnenhof best wat exemplaren gevonden, van verschillende materialen. Om kleren te naaien gebruiken kleermakers spelden, naalden en vingerhoeden, die ook zijn aangetroffen in de Hofgracht.
Tuinieren
Prins Maurits is de eerste stadhouder die het Binnenhof bewoont, en er flink zijn stempel op drukt. Onder meer door een ommuurde lusthof aan te leggen op het Buitenhof voor zichzelf, zijn kinderen en zijn minnaressen. De geometrisch aangelegde tuin heeft priëlen, een witte zuilengalerij, een vogelhuis met kanaries en een speelhuis waarin zelfs de wc bekleed is met goudleer. Het prinselijk monogram is er uitgevoerd in palmboompjes, een grot van Neptunus met ’springende waterwercken’ wordt na de dood van Maurits voltooid. Bij opgravingen aan de Hofweg zijn fraai bewerkte tuinvazen gevonden, en stukken marmer die waarschijnlijk de rand vormden van een fonteinbak in de grot.
Dit artikel is gebaseerd op Het grafelijk en stadhouderlijk hof Den Haag. Een overzicht van opgravingen en waarnemingen van 1770 tot en met 2013 door Monique van Veen met een bijdrage van E. Esser (2015)