Uit de hand gelopen vreugdevuren rond de feestdagen? Den Haag weet er alles van. In de jaren vijftig ontbrandde na kerst een strijd om afgedankte kerstbomen. Haagse jongens ‘rausten’ zo veel mogelijk hout voor een spetterend nieuwjaarsvuur. Dat liep steevast uit de hand.
Het rausen liep uit op een jaarlijks terugkerende Haagse ‘straatsport’ die steevast gepaard ging met vechtpartijen, vandalisme en confrontaties met de politie. Ook in de oudejaarsnacht was Den Haag, met name in de jaren zestig, vaak het toneel van wildwesttaferelen. Lees mee met bezorgde krantenberichten over de bijbehorende rellen, die in 1961 een dieptepunt bereikten.
‘Rumoerige overgang naar het nieuwe jaar in Den Haag’ kopte het Algemeen Handelsblad op 2 januari 1956:
De alarmcentrale van de politie kreeg tussen 31 december ongeveer 10 uur ‘s avonds en 1 januari 6 uur 103 verzoeken om assistentie van de surveillerende agenten. Hierbij waren 82 assistentieverzoeken voor kerstboombranden, 29 voor vechtpartijen en 25 maal moest worden opgetreden bij het afsteken van vuurwerk en bij baldadigheden.
Het was een nacht vol drama, schreef de krant:
In Loosduinen liep een 29-jarige loswerkman, die onder invloed van sterke drank verkeerde, nadat hij een ruit van een woning in de Emmastraat had ingeslagen, door een hoop brandende kerstbomen heen. Met brandwonden werd hij naar het ziekenhuis aan de Zuidwal gebracht. Na behandeling kon hij huiswaarts keren.
Baldadige uitspattingen
Een jaar later dachten de autoriteiten beter voorbereid te zijn. De Telegraaf berichtte op 28 december 1956:
De Haagse politie zal op oudejaarsavond krachtig optreden tegen baldadige uitspattingen, zoals die zich vorig jaar tijdens de jaarwisseling hebben voorgedaan. De wnd. burgemeester. C. H P. W. van den Oever heeft in een waarschuwing aan de burgerij aangekondigd, dat extra-politie-eenheden, zowel in uniform als in burger op straat zullen zijn om mogelijke ongeregeldheden direct de kop in te drukken.
En om de vuren binnen de perken te houden, haalde de politie kerstbomen weg:
Inmiddels zijn op tal van plaatsen in de gemeente ca. 3000 niet-verkochte kerstbomen in beslag genomen om grote kerstboomverbrandingen te voorkomen.
Dat pakte anders uit dan gehoopt. Uit Het Parool van 2 januari 1957:
Tweehonderd en vijftig politiemannen waren op de been gebracht om eventuele relletjes in de stad de kop in te drukken. De politie heeft enige charges moeten uitvoeren tegen jongelui, die op verscheidene plaatsen baldadigheden bedreven. In vele gevallen slaagden politiemannen in burger er in door snel ingrijpen het aansteken van stapels kerstbomen, oude auto- en fietsbanden en meubilair te voorkomen.
Toch woedden er brandjes en liepen twee agenten verwondingen op:
Politiemannen trokken hun sabels en stormden de straten in. Soms viel een regen van straat-
stenen om hen heen. De twee agenten, die gewond werden, waren getroffen door stenen. Een man heeft in de Maasstraat een houw van een sabel gekregen.
Ook in Loosduinen werd oudejaarsnacht op ‘al te rumoerige wijze gevierd’:
Politiemannen, die branden trachten te blussen, werden bekogeld met lege flessen en met zand gevulde jampotten.
Waterkanonnen
Weer een jaar later verliep de jaarwisseling volgens de Leeuwarder Courant van 2 januari 1958 relatief rustig:
De brandweer moest ‘slechts’ veertig maal uitrukken om kerstboombrandjes in toom te houden.
Wel moest de politie in de rustige vogelwijk van Den Haag, waar in de nieuwjaarsnacht nooit ongeregeldheden plegen voor te komen, een groepje jongens met de gummiknuppel tot de orde terugroepen. De jongens trokken denneboompjes uit het plantsoen daar om er een vuurtje van te stoken.
Ook bij de overgang van 1958 naar 1959 viel de schade mee, volgens de Volkskrant van 2 januari:
Alleen in de Maasstraat bij een woonwagenkamp werd de betrekkelijke rust van elders verstoord. Toen daar opgeroepen politie aankwam, werd zij met stenen bekogeld. Na het toesnellen van enige assistentie namen de opstandigen ijlings de vlucht.
Maar de volgende Oud en Nieuw was het volgens de kranten weer helemaal mis. Op 2 januari 1960 schreef Het Parool over ‘opgewonden menigten’ die barricaden opwierpen en politie en brandweer met straatstenen bekogelden’:
Er vielen verscheidene gewonden en de politie zag zich genoodzaakt in enkele wijken met het waterkanon, waarop een regen van stenen neerdaalde, een eind aan de relletjes te maken. Ook werden hier en daar charges met de blanke sabel uitgevoerd.
Op de Hoefkade bekogelden relschoppers auto’s van de politie en van burgers:
Dat was het moment, waarop de politie besloot het waterkanon in te schakelen. Men kon dit voertuig al van ver horen aankomen: niet door het geluid van de motor of van het spuitende water, maar door het doffe gerommel van ontelbare stenen, waarmee het werd bekogeld.
De brandweer streed volgens de krant tegen wel 300 brandjes:
Overal werden kerstbomen aangesleept en men ontzag zich zelfs niet hout van bouwwerken, oude groentekisten, planken van schuurtjes van particulieren en hout van een brugdek weg te nemen of te breken, om het op de vreugdevuren te werpen. Ook werden hier en daar oude autobanden weggehaald.
Dat geweld was van tevoren gepland, schreef de Volkskrant van 9 januari 1960:
Ook zijn al van tevoren stenen verzameld. Sommige ouders moeten er in hebben toegestemd, dat de jeugd op de daken een voorraad projectielen aanlegde. Van flessen werd alvast de hals afgeslagen. Elke wijk heeft zijn horden en benden van opgeschoten jongens die de leiding hebben en zo nodig met terreur tot medewerking dwingen.
Het jaar erop verwachtte de Volkskrant dat het beter zou verlopen. Leiders van clubhuizen hadden in de onrustige buurt bij de Hoefkade gezocht naar jeugdbendes, schreef de krant op 28 december 1960:
Vorig jaar zagen zij tijdens zo’n tocht 20 tot 22 van die, dikwijls 20 man tellende groepen, jongens van 12 tot 14 jaar, die rondtrokken, bewapend met stokken, riemen en kettingen. Deze keer zagen zij er slechts twee.
Ze hoorden bovendien minder over geweld:
Ook kwamen vorig jaar klachten binnen van ouders, die hun kinderen bloedend van straat hadden moeten halen omdat zij verwikkeld waren in onderlinge vechtpartijen om het bezit van kerstbomen. Die meldingen zijn tot nu toe uitgebleven.
Mogelijk had de relatieve rust te maken met ingrijpen van de gemeente. Om het rausen en rellen te ontmoedigen organiseerde die officiële kerstboomverbrandingen, kort na nieuwjaarsdag. Maar ook bij de officiële verbrandingen kon het misgaan, met name rond de brandstapel in de Geraniumstraat in de Bloemenbuurt. Het Parool van 3 januari schreef daarover:
Politieagenten konden met de wapenstok de orde gedeeltelijk herstellen, maar dit optreden lokte uit dat de jongens de agenten met stenen bekogelden en uitscholden en aan een vernielingstocht begonnen, waarbij vooral in de Rozenstraat de openbare verlichting, autoruiten, bloemperken en politiehekken het moesten ontgelden.
Daarom voerden agenten met sabel een charge uit op de Rozenstraat:
De zestienjarige Willem Scholte bleef hierna met twee sabelwonden liggen. Hij bleek een van de raddraaiers te zijn, die de voorgaande anderhalf uur op verschillende plaatsen in de stad de orde had verstoord.
Scholte werd naar het Rode Kruisziekenhuis gebracht maar bij aankomst bleek dat hij was overleden. Zijn dood was een schok voor de stad, maar het kerstbomen rausen was nog niet voorbij. In de loop van de jaren zestig werd de strijd om kerstbomen en de nieuwjaarsvuren zelfs nog feller. Tot de gemeente zelf meer oud- en nieuwfeesten ging organiseren en locaties aanwees waar vreugdevuren waren toegestaan. Daarmee werd het wat kalmer in de stad, al zouden de vreugdevuren in Duindorp en Scheveningen in de nieuwe eeuw weer riskante taferelen opleveren.
Hoofdfoto: Haags Gemeentearchief