Door Piet Bogaards
‘Twee stenen cameren bij die stinckput’. Zo werd de Oude Molstraat ter hoogte van nr. 20 aangeduid in een officieel document uit 1489. De straat behoort samen met de Papestraat, Molenstraat, Nobelstraat en het Noordeinde tot de eerste straten van de nederzetting Den Haag. Aanvankelijk waren het niet meer dan duinpaden rondom het grafelijk hof, waarbij het Noordeinde de verbinding met Scheveningen vormde.
Maar de ligging van de straten was gunstig en zo kon dit vierkant bezuiden het Buitenhof zich ontwikkelen tot wat Gijsbert de Cretser in 1711 in zijn Beschrijving van ’s-Gravenhage ‘de voorname straten van den Hage’ noemde.
In de vijftiende eeuw was de Oude Molstraat nog een achterpad waar de erven van voorname huizen aan het Noordeinde en de Nobelstraat op uit kwamen. Pas in de zestiende eeuw werden er woningen gebouwd, waar ambachtslieden en lagere ambtenaren hun intrek namen. Vanaf 1592 duikt de naam ‘Molstraat’ op, vermoedelijk vernoemd naar het huis De Mol dat dichtbij ’t Goude Hooft’ aan de Groenmarkt stond.
Toen de regeringszetel van de provincie Holland en de landelijke regeringsorganen zich in de zeventiende eeuw definitief in Den Haag hadden gevestigd, nam de bevolking sterk toe. Er ontstond behoefte aan extra woonruimte. Veel woningen werden gesplitst of uitgebouwd en rijke edellieden lieten grote huizen rondom het Binnenhof bouwen.
Open keuken
De kloof tussen rijk en arm bevond zich destijds vooral op de erfgrenzen van hun woningen en dat leidde niet zelden tot conflicten. Zo wilde goudsmid Jan van Biesen, gevestigd op Oude Molstraat nummer 20, zijn woning aan de tuinkant verhogen. Zijn buurman Pieter van den Lande op 22-24 had dit al gedaan en dus sprak hij met hem af dat hij diens buitenmuur als gezamenlijke muur mocht gebruiken in ruil voor een zilveren beker.
Maar de volgende eigenaar van nummer 22-24, Diederik van Beieren van Schagen, heer van Goudriaan (die in de Nobelstraat woonde met zijn achteruitgang aan Oude Molstraat 22-24), had hier geen boodschap aan en liet zijn muur tijdens een grootscheepse verbouwing deels afbreken. Met als resultaat dat Van Biesen over een wel zeer open keuken beschikte.
In de achttiende eeuw werden de woningen op nr. 20-24 door velen bewoond. Tot de eigenaren en huurders behoorden neringdoenden, huisjesmelkers, kamerdienaren, boekverkopers, schoolmeesters, koetsiers en talloze anderen. Oude Molstraat 30-32, oorspronkelijk een turf- en houtschuur, werd eind zeventiende eeuw door een speculerende loodgieter verbouwd tot twee ruime woningen.
Voorname families, zoals Van Renesse en Dellon, woonden generaties lang op nummer 32, terwijl nummer 30 verhuurd werd. In 1747 liet Adriaan Wittert van Valkenburg op nummer 32 de fraaie gevel in Louis XIV-stijl aanbrengen die het pand nog altijd siert..
Wijnvaten
Pas in de negentiende eeuw kregen de panden aan de even zijde andere dan woonbestemmingen. In 1839 werd op nummer 32 een bewaarschool gevestigd en in 1849 kwam op nummer 30 de heer Nolet wonen, die passementwerker was: hij maakte borduursels, tressen en andere versieringen op kleding. Verder werden in die tijd op nummer 20 twee ‘cameren’ afgebroken ten behoeve van een manufacturenwinkel.
Maar in 1892 kwam de grootste verandering, toen wijnhandel en distilleerderij Cornerell (in 1902 overgenomen door Wilhelm Richters) zich op 20-22 vestigde. De zaken gingen voor de wind en al gauw verwierf Richters ook de panden op nummers 11, 32 en 30. Nog altijd bevinden zich in de kelders zeven grote houten wijnvaten en andere attributen van de distilleerderij. In het huidige café Proeflokaal H’t Gulle Gasthuys op nummer 20 staan nog enkele klassieke stookketels.
In 1975 stopte Richters haar activiteiten en een jaar later kocht Stadsherstel de panden. Ook nummer 40, een van de best bewaard gebleven zeventiende-eeuwse woonpanden, werd verworven. Grondige verbouwingen en restauraties volgden, met als resultaat enkele stadswoningen, ambachtelijke ateliers en sfeervolle horecalocaties.
De Oude Molstraat was het eerste project van Stadsherstel waarmee meteen een hele reeks panden in één straat (in dit geval aan de westkant) werd hersteld als een plek waar het ooit ontstane DNA van Den Haag nog in al z’n intimiteit voelbaar is.